‘De mens is de grootste vervuiler in cleanrooms’

14 april 2022

Even aan je haar krabben. Je bril omhoogschuiven op je neus. In een cleanroom, een zeer schone werkomgeving, kan het absoluut niet. Hoe creëer je daarover bewustzijn? Samen met hightech machinebouwer Frencken Mechatronics BV in Eindhoven ontwikkelden A+O en OOM met leerplatform oZone de nieuwe module ‘Werken in een cleanroom’. Inhoudsdeskundige Frank van Otten: ‘Het draait om awareness bij iedereen in de keten.’

Hij komt toevallig nét uit de cleanroom, vertelt Frank van Otten, senior production engineer high-tech cleaning bij Frencken Mechatronics, producent van hogeprecisiemachines en -onderdelen voor de hightechindustrie. “We zijn voor een chipmachine van ASML een onderdeel aan het assembleren dat in het hart van de machine zit. Chipmachines zijn heel gevoelig voor vervuilende deeltjes. Er hoeft maar één deeltje op een kritische plek te komen, en elke chip die hij maakt is onbruikbaar. Dus moeten we in zeer cleane omstandigheden produceren.”

Vervuiling voorkomen

Frank van Otten, senior production engineer high-tech cleaning

Cleanrooms zijn schone werkruimtes waar kwetsbare producten geassembleerd worden, zoals medische en analytische apparatuur, of beeldschermen voor mobiele telefoons. Vervuiling in de lucht, zoals stofdeeltjes, micro-organismen of huidschilfers, is er geminimaliseerd. Frank: “In een clean room is maar één grote vervuilende factor: de mens. Materialen zijn schoon te maken en te controleren. Maar mensen kun je niet aanspreken met ‘Man, je doet iets fout’, als je ze niet eerst de regels goed hebt uitgelegd.”

En daar wringt de schoen. Want hoe je moet werken in cleanrooms is geen algemene kennis die je op school krijgt, weet Frank. Bovendien werken er mensen van alle opleidingsniveaus: van universitair tot medewerkers met weinig opleiding. En de schade van vervuiling kan groot zijn: in het ergste geval moet een product worden afgekeurd, wat veel geld kost. Als specialist op het gebied van cleanrooms heeft hij daarom samen met het team van oZone de nieuwe module ‘Werken in een cleanroom’ ontwikkeld. “Bij Frencken waren we net bezig om een training en veiligheidsinstructies te ontwikkelen, toen oZone in beeld kwam. Perfect, want je moet mensen goed trainen, zodat ze precies weten wat ze moeten doen. Juist ook voor de awareness, het bewustzijn.”

In je ogen wrijven

Om die awareness draait het, aldus Frank. “Als mens heb je veel automatismen: in je ogen wrijven, aan je neus zitten, even aan je haar krabben.” In een cleanroom leiden dat soort onbewuste handelingen direct tot vervuiling, legt hij uit. “Stel, je duwt je bril met je vinger omhoog op je neus. Dan raak je je neus, en heb je huidvet op je handschoen. Dus moet je direct denken: handschoenen wisselen. Als je dit soort dingen niet beklemtoont, zijn mensen zich er niet van bewust.” Dat bewustzijn krijg je bovendien alleen als je een training regelmatig herhaalt, benadrukt hij. “Ook dat is een voordeel van deze module in oZone: je kunt je mensen met regelmaat de cursus opnieuw laten doen om de kennis op te frissen.”

Gecondenseerde informatie

De module ‘Werken in een cleanroom’ is wat Frank betreft een echte aanrader. “Veel bedrijven missen deze basis. Of ze hebben er een heel boekwerk van gemaakt, dat niemand leest. Het mooie is: in de oZone-module hebben we een grote hoeveelheid informatie gecondenseerd tot eenvoudige, hapklare brokken. Toegankelijk en begrijpelijk voor ieder opleidingsniveau, met filmpjes, voorbeelden en korte toetsen.” Bijkomend voordeel is dat de module ook in het Engels is vertaald. “Heel handig, omdat we nu ook het toenemende aantal medewerkers uit het buitenland eenvoudig kunnen trainen.”

Gebakken peren

Waarom kiest Frencken ervoor de module via de oZone-bibliotheek te delen met andere bedrijven? “Dat past bij onze filosofie als bedrijf: door samen te werken, breng je de hele keten op een hoger niveau. Want jíj́ kunt het wel goed doen, maar als een vervuiling via een product van een leverancier in je cleanroom terechtkomt, zit jij met de gebakken peren. Je bent zo sterk als de zwakste schakel. Daarom willen we ook onze leveranciers bewust maken. Zij profiteren ervan én wij profiteren ervan.”

Tot slot, hoe schoon is het bij Frank thuis als cleanroomspecialist? Lacht. “Dat valt wel mee. Wij hebben bijvoorbeeld gewoon een kat rondlopen!”